Ben sei que van aló 25 anos disto. Nun entroido que comezaba cun cálido sábado de desfile e posterior noite de festa en Foz, como nunca tiveramos previsto, como só naquelas noites de mocidade podía acontecer. E que concluía o martes no azulado ambiente de fume da extinta discoteca El Recreo de Lourenzá.
Alí, unha nutrida cohorte de diferentes comparsas, grupos de amigos ou individuos de pouca vergoña, moito atrevemento e axeitado nivel de alcol en sangue, nun determinado intre da noite saía en desfile a lucir galas para maior homenaxe a Don Carnal. A dotación económica de premios diversos e o serodio da convocatoria, contra a media noite, permitía aos diversos grupos acudiren primeiro aos concursos de concellos do arredor, Ribadeo, Viveiro, Valadouro ou Mondoñedo, e recalar na discoteca para rematar a festa.
Os premiados adoitaban ser aparatosísimas mascaradas de comparsas ou grupos que pasaban longas xornadas de preparación e cuxo obxectivo fixábase nos desfiles dos concellos ao ancho da comarca Mariñá. Traballo envexable, abofé, que porén se cinguía a unha forma de celebración máis propia doutras zonas do mundo que da galega e, xa que logo, máis tradicional.
E toca abrirmos unha necesaria paréntese aquí, pois podemos caer no erro de pensar que o entroido galego se cingue ás figuras xa asentadas como, un supoñer, os Felos, os Peliqueiros ou os Xenerais do Ulla. Porén, escondidos entre esa néboa que ás veces nos corta a autovía, no recuncho máis lonxincuo dos que comparten comigo esta lembranza, a bo seguro gardan memoria do que significaba o entroido nas aldeas. De maneira moi resumida consistía en vestirse con roupa doutro, trocándoa con alguén, apropiarse da dos maiores ou cambiar o rol de xénero de a diario. E a partires de aquí ir de casa en casa, pondo a proba a capacidade de alterar por un día a personalidade propia, interpretando un personaxe de xeito tan convincente que a veciñanza non puidese recoñecer a quen isto facía. A cousa podía rematar polas malas (coa expulsión do descoñecido da casa) ou polas boas. E así adoitaba acontecer, co recoñecemento (ou non) do enmascarado e partillando freixós, orellas ou roscas de anís canda unha cunca de viño ou de café.
Pero, e volvendo a aqueles 25 anos atrás, para a rapazada do rural mariñao, incluída no ambiente xeral da comarca, constituía un desafío importante sermos quen de entrar na dinámica dos entroidos de desfiles e concursos. E, por se fora pouco, contabamos coa memoria recente e o impulso das persoas que constituíran a xeración anterior á nosa. Aqueles que, aniñados nunha explosiva toma de contacto co exterior nos últimos anos da década de 1970, fixeran seus modelos de divertimento e celebración chegados coa TV e co turismo. Así as cousas, a nosa particular entrada na postmodernidade consistía en incluírnos neste tipo de decorados de importación para os festexos.
Así que, coa inestimable colaboración das nosas nais e inspirados nun vello conto que contaremos noutra ocasión, con túnicas moi parecidas a saios monacais e unhas antigas angarellas nas que asentamos unha boneca de trapo, tentamos reproducir unha Santa Compaña tuneada e adaptada á circunstancia do desfile daquel martes na sá de festas.
Alí non faltou nin o saio para a boneca, nin os adornos, nin as candeas acesas…
… Nin tampouco a neve. Porque un dos feitos polos que gardo lembranza daquela noite, amais da caracterización e todo o proceso para deseñar e promover a procesión, foi que en dous días pasamos de estar a perto de 20 graos de temperatura na noite focega do sábado aos escasos 2 graos sobre cero do martes aquel. E lémbroo porque entrar no desfile esixía trocar de roupa e preparar todo para a nosa particular procesión. Así que, procurando a intimidade para evitar recoñecementos, cambiamos as roupas no exterior do pavillón deportivo de Lourenzá mentres os graos da neve dificultaban o prendido das candeas e mantelas alumeando naquela xélida noite.
O resultado que obtivemos non importa (como seguramente non importaría daquela, fose cal fose). O verdadeiramente relevante do evento foi, claro, todo o proceso. Aquela conexión da amizade da que xa teño falado aquí e da que vai quedando cada vez menos polo baleirado sistemático que o rural e a economía mariñá veñen experimentando nos últimos anos. Non quero que a nostalxia e o presuntamente doado daqueles anos poida embafar unha actualidade que non deixa de seguir o seu inevitable e necesario curso creativo.
Tan só e pandemias aparte, lembrar esta que foi noite de martes de entroido, tal día coma hoxe, hai 25 anos e que sigue aí, resistente coma as boas ideas, na memoria, formando un nexo inesquecible con ese lugar que me cría e que me da o pe onde coller impulso. Lembrar que dentro dun ano, ou se cadra antes, habemos poder celebrar outra vez entroido, habemos vestir de vellos e na Mariña sairán a celebralo as comparsas e non haberá xa, tal vez nunca máis, o desfile de El Recreo de Lourenzá, e nas aldeas queda cada vez menos xente. Porén a bo seguro haberá algún grupo de mozas que sexan quen de vivir o entroido, de rir de todo e de todos, mesmo de si mesmos –Coma este venres que, con restricións pandémicas, algunha rapaza do Instituto onde imparto clase atreveuse a levar un sombreiro con brillos e mantívoo pola mañá na aula–.
Post Scriptum: E vai por Rubén, que onte, pola tarde, sen contalo, conversei con el e, entre outras cousas, lembramos de pasada estas e outras tantas historias que nos xunguen. E cando o estado sanitario mellore, xuntarémonos, agora si en persoa, para brindar polas vellas e novas memorias.
acheite 