… Ou polo menos paga a pena seren lembradas.
Van aló uns cantos anos disto, se cadra máis dos que lembramos. Anos do frío, ademais dalgunha cervexa; papel de arroz e adobío que lle botar dentro, se cadra mocidade e as derivas do tempo que aportan o seu particular grao nesta sementeira. Conta, a maiores, coa inestimable colaboración de poetas mortos: Vinicius de Moraes ao falar de si mesmo describíase “poeta e exdiplomata” e contribúe a fonecer a mecha coa que alumear esta historia.
Acontecía Lugo grisalleiro coa primavera encirrando os amenceres, sen decidirse a aparecer aínda; auga instalada no ceo, no barrio dos Paxariños, luxando os pisos de estudantes de fedor a humidade, crebando bágoas das farolas en mil brillos polos recunchos máis avesíos. Acontecía que a post adolescencia loitaba contra Peter Pan no camiño a unha madurez de promesas incumpridas, coma tantas antes daquela e máis que viñeron despois. Arremuiñábanse pola barra algún casco de cervexas baleiras, vasos e copas, concluíndo unha noite de tantas. Sentíase o louleo ocasional e atenuado dunha “sa de festas” da outra beira, desas de tan pouco gorentoso convite para entrar que mesmo non tiña o xa tópico farol vermello na porta. De cando en vez as mangas escuras dunha camisa de seda, arrincada na suor da entreperna das que a cousa pública califica de “ilegais”, remataban en mans que abrían ao impaciente timbrar dalgún cliente habitual, na procura de compaña “con discreción” e nocturnidade.
Destoutra banda do mundo (ou o deserto) real acubillábamonos os vivos de tantas mortes, tras dunha porta fechada xa, con barrotes de aceiro, para evitar o sempre desagradable encontro coas forzas de seguridade, moito máis atentas á cafeteira de acó do que inmunes ao trafego de enfronte. Porque o sitio do que falamos é un local, poñamos cafetaría, poñamos só unha sá de estar, de aprender, onde nunca o fío musical apaga a conversa.
Toquinho ditamina que “a felicidade é uma coisa louca/ tem flores e amores/de todas as cores(…)” e na barra vai quedando ninguén. Cinco persoas, tal vez seis, se sumamos ao camareiro, discuten sobre as posibilidades de organizar unha revolta galega onde o canibalismo non sexa protagonista, co gallo de evitar as sistemáticas tensións que internamente baten de fronte contra as organizacións de esquerda. Ou se cadra, argumentan sobre a posibilidade de organizar un safari á Amazonía para traer algunha especie nova de herba coa que aromatizar a cervexa… ou xa de paso quedar alí, sumarnos a algunha revolucionciña xa en marcha e non retornar nunca, pois, de seguro nada se nos ha perder por acó nos anos vindeiros.
A conversa acada un punto de inflexión mentres Maria Bethania lembra que “prefiro ter toda a vida/ a vida como inimiga/ a ter na morte da vida/ a minha sorte decidida…” E esténdese sobre a mesa a posibilidade dunha partida do futbolín, mentres se discute se este puidera ter sido inventado por alguén que non fose Fisterra de apelido. O camareiro tira o pacote de tabaco negro do peto da camisa de cadros azuis e brancos, remangada, as mans vermellas da auga fría onde ven de enxaugar os vasos. E cingue unha gorra ao “estilo bolxevique” como el mesmo define aquel accesorio de pano, profundísimamente azul, que a diario sitúa riba dunha espesa mata de cabelo escuro. Coa man esquerda arrastra o cigarro até o beizo e coa cabeza ladeada achega o chisqueiro que alumea pouco. Aspira lenta e profundamente e agarda uns segundos até que lentamente vai escoando o fume entre os beizos e ri de xeito estrepitoso dalgunha pasaxe da conversa que pouco a pouco vai rolando por riba da superficie sintética que o separa, na súa pose habitual, dos clientes (e sen embargo, amigos) que sosteñen da barra. Mesa coa man aberta a barba mesta, a ollada atenta, para encetar un argumento que, de non ser porque o coñecemos, a súa voz profunda vernizaría como algo tremendamente serio.
A choiva repica con máis forza. Portas adentro, un intre permanece levitando no ar da noite e chía polifónica “Lá fóra está chovendo/ mas asimesmo eu vou correndo/ só para ver ao meu amor…” A concorrencia sacode a cabeza procurando, quizais, o sotaque do samba. Domina coa lentitude habitual a escuridade, vai arrombándose nas fendas máis recuadas do local, percorrendo fría a mestura de fume e bafo. Exténdese lonxe do riso, das brincadeiras que a palabra amiga escolle para distribuirse entre as que comparten camaradaxe. A cervexa esgótase pero antes de que a escuma se apegue ao vaso o camareiro reenche, para que non esgarezas coa sede. Tira da billa de xeito que o líquido estoure a modo contra o vidro e coa espátula enrasa para entregarlla de seguido á boca impaciente que na sede dilúe o son e amolece a voz. A conversa espállase, faise morna, confortable. Os tallos e as cadeiras altas, as mesas, a barra, borraron a dureza e o natural incómodo que lles son propios. Chegada esta hora é como se esquecesen a misión de importunar ao cliente dabondo para que non chegue a acomodar no lugar. A palabra por veces áxil, por veces aboiante confúndese con Vinicius que reclama os “saravá” para diferentes persoeiros, supomos que importantes no tempo en que La Fusa acolle a gravación e coidamos mortos algúns deles…
As dedas dos pes e as mans amornecen mentres as sensacións se entrelazan na noite. As olladas, a xestualidade duns/has e doutros/as esténdense con confianza. E relaxa o ambiente máis, se cabe; como se coa música, xunguida á cervexa, ao fume, aos retallos de luz que se propagan a través das volutas de cando aínda se fumaba nas tabernas, elevasen unha conexión entre os presentes que non habería doutro xeito. O reloxo dixital dos móbiles (aínda sen pantalla táctil, nin esperanzas dela) tenta convencernos de que estamos no día seguinte. Pero os silencios incompletos das pausas musicais non marcan a fin; todo o contrario, un comezo novo… Un comezo que se debuxa no tamborilar das mans que pretenden unha Bossa Nova de dificil imitación no preciso intante en que “a tristeza não tem fim, felicidade sim”
O tempo quere non transcorrer, ou semella un río: Avanza pero as ribeiras mudan tan lentamente que sempre se ven igual. Entón o momento parece estenderse, sobrevoar Lugo, locuaz, louco e contraditorio nun tempo no que xa se debatía entre o vello e o novo, desprezando unha parte de si, perdida a capacidade de contraargumentarse. Ao tempo que xente nova, tan nova que hoxe xa non é quere debullar un presente para que agrome futuro solidario e florido das rosas vermellas que nese mesmo lugar invocara Darío Xohán Cabana algúns días antes.
E xa postos convén reparar tamén na moza cos ollos cor tabaco e que tuse abafada, precisamente polo tabaco que é reactivo en exceso no aire morno do local. Calada, envolve, prega e desprega un anaco de papel, cada vez máis pequeno até emerxer unha paxarola. Coa ollada segue os devires de tantas noites coma aquela, presta atención á charameta que escoa do cigarro, mentres vai esmorecendo, paseniño ao chan. Con premura baleira a cervexa mentres se prepara outra rolda que será a última, que non derradeira. Sobre esa cella erguida deposítase a facilidade coa que unha palabra reflicte un estado de ánimo. Recolle coa man o cabelo por tras da orella e Vinicius conclúe “eu possa dizer do amor que tive/ que não seja imortal posto que é chama/ mais que seja infinito/ em quanto dure”, que tanto lle gustou ás veces.
A rúa baleira marca a hora do náufrago e a palabra doada redúcese até converxer nun marmurio. O riso apaga e só restan prendidas as lámpadas mainas, escasas, que deixan caer un orballo de luz sobre a esquina da barra, do balcom, que diriamos daquela. A música foi esmorecendo e no fondal dos vasos acumúlanse os misteriosos presaxios da tona da cervexa. As palabras acompañan o estado natural das burbullas e toca saír, irse, procurar cada quen como mellor escorrentar o frío. A noite disólvese e no medio dos risos ocasionais e dalgunha palabra esquecida vai, sen dúbida o máis profundo sentir dunha amizade. A mesma que nos facía caer daquela alí, a mesma que martelea sen descanso na memoria abríndose paso aínda hoxe, tantos anos despois que, sen dúbida, algúns preferirían non contar…
E velaquí a fin da historia, pois non ten nada de tremendo. Tan só o remate dunha noite e a lembranza, se cadra lene, dunha amizade… mañá, cando espertemos voltará ser Primavera e Lugo seguirá apacentando historias, coma vacas, nas pradarías máis mestas da súa Historia recente, coma tantas voces que non contabamos deixar. E velaquí as veñen, outra vez, dacabalo da memoria… a maldita memoria!
Que teñades boa noite e mellores soños.
acheite 